[ Pobierz całość w formacie PDF ]

2. Postawa odtrącająca - charakteryzuje się nadmiernym rygoryzmem, jawną
wrogością lub zaniedbywaniem, stosowaniem nadmiernych kar,
oschłością, agresywnością werbalną i fizyczną. Rodzice nie lubią dziecka i nie
życzą go sobie, żywią wobec niego rozczarowania. Opiekę nad nim uważają za
odrażającą lub przekraczającą ich siły.
3. Postawa nadmiernie wymagająca
- przejawia się w stawianiu dziecku zbyt
wysokich wymagań, w żądaniu sukcesów. Dziecko ma zdaniem rodziców
dostosować się do wytworzonego przez nich wzoru osobowego. Inne cechy tej
postawy to: nieprzyznawanie prawa do samodzielności, ograniczanie swobody i
aktywności przez zakazy, nakazy i nagany, zmuszanie, stosowanie sztywnych
reguł. Dziecko traktowane jest z pozycji autorytetu bez uznawania jego praw.
4. Postawa nadmiernie ochraniająca - podejście do dziecka jest bezkrytyczne, a
ono uważane za wzór doskonałości. Rodzice traktują dziecko pobłażliwie, z
nadmierną opiekuńczością, starają się rozwiązać za nie
wszystkie
problemy
życiowe, nie dopuszczając go do głosu i
samodzielności. Inne cechy tej postawy to izolowanie społeczne dziecka i
paniczny nieuzasadniony lęk o jego bezpieczeństwo.
Postawy rodzicielskie uznawane za negatywne przyczyniają się do niezaspokojenia
potrzeb dziecka i wpływają na rozwój określonych form jego zachowania. Postawa
odtrącająca sprzyja kształtowaniu się u dziecka agresywności, nieposłuszeństwa,
kłamstwa, zahamowania rozwoju uczuć społecznych i zachowaniu aspołecznemu. Inne
27
negatywne postawy wyzwalają podobne zachowania a także powodują narastanie stanów
lękowych, przyczyniają się do rozwoju egoizmu u dzieci (M. Ziemska 1969).
Należy jednak podkreślić, że postawy rodzicielskie nie są jednymi czynnikami
wpływającymi pozytywnie lub negatywnie na efektywność pracy wychowawczej.
Określają tylko pewne kierunki czy tendencje w kształtowaniu się osobowości dziecka,
natomiast nie tłumaczą w pełni jego zachowania.
Z postawami rodzicielskimi łączą się w sposób istotny typy osobowości rodziców.
W literaturze zagadnienia wymienia się różne ich typy i znaczenie patogenne dla
powstawania zaburzeń zachowania.
J. Obuchowska (1976) wyodrębniła sześć typów osobowości matek będących
przyczyną negatywnego funkcjonowania dziecka. Są to matki: autokratyczne,
pedantyczne, niezrównoważone, niekochające, nieszczęśliwe.
Matka
autokratyczna
wymaga
od
dziecka
bezwzględnego
podporządkowania, bezustannie nim steruje. Dziecko boi się matki, dlatego za
wszelką cenę chce spełnić jej oczekiwania.
Matka pedantyczna jest drobiazgowa, nieustępliwa, korygująca, ciągle
narzuca dziecku zbyt wysokie wymagania. Dziecko nie mogąc sprostać tym
wymaganiom narażone jest na utratę miłości.
Matka lękowa jest niezmiernie skrupulatna i opiekuńcza. Nie potrafi docenić
możliwości dziecka. Chroni je przed rówieśnikami, rozwiązuje za nie
wszelkie problemy.
Matka niezrównoważona, nerwowa, najczęściej przemęczona pracą nie
potrafi znaleźć czasu dla siebie i dla rodziny co powoduje jej wybuchowość i
drażliwość.
Matka niekochająca nie troszczy się o dziecko, nie poświęca mu czasu,
podrzuca dziecko pod opiekę krewnym. Dziecko czuje się nieszczęśliwe,
pozbawione bezpieczeństwa.
Matka nieszczęśliwa to kobieta smutna, zgorzkniała, często zawiedziona
pożyciem małżeńskim. Niekiedy przelewa na dziecko wszystkie swoje
uczucia, czasami odrzuca je, gdy jest podobne do ojca.
Matka stresująca działa niezależnie od innych układów w rodzinie. Jej ujemny
wpływ na dziecko może być z trudem kompensowany. Zdarza się, że
niektóre właściwości matek występują równocześnie i wówczas ich stresujący wpływ jest
jeszcze większy.
Wśród typów ojców najsilniej zaznaczoną rolę
patogenną przypisuje się
następującym typom: typ ojca „nieobecnego”; rygorystycznego i surowego oraz ojca
groźnego (H. Spionek 1975 , s. 52).
28
Typ ojca nieobecnego stosuje się zarówno do określenia sytuacji, w której
autorytet ojca sprowadzony jest do minimum wobec dominującej matki, jak
również dla oznaczenia braku zainteresowania ojca sprawami dziecka.
Typ ojca rygorystycznego i surowego cechuje nadmierne egzekwowanie
wymagań w stosunku do dziecka.
U ojców groźnych neuropsychiatrzy wykrywają nierzadko utajoną wrogość i
nienawiść do własnych dzieci. Typ ojca groźnego jest często spotykany w
rodzinach alkoholików.
Wymienione typy osobowości ojców i matek wpływają niekorzystnie na
kształtowanie się stosunków rodzinnych i atmosferę życia domowego co powoduje
zaburzenia i deformacje rozwoju emocjonalno-społecznego u dzieci.
2.5 METODY NADZORU I KONTROLI A ZABURZENIA ZACHOWANIA
Do najczęściej stosowanych metod wychowawczych należą kary i nagrody. Za
zachowanie niepożądane stosuje się różnego rodzaju kary, które stanowią świadomy
zabieg wychowawczy. Są one nieuchronnym skutkiem postępowania niezgodnego z
ogólnie przyjętymi normami. Pojęcie kary obejmuje różnorodne próby eliminacji
niewłaściwych poczynań dziecka. Jako narzędzie świadomego wychowania, kara musi
być stosowana w zależności od tego, w jakim momencie rozwoju znajduje się dziecko. Na
ogół kary wymierzane są w zdenerwowaniu, bez
jakiegokolwiek przemyślenia, celem wyładowania na dziecku własnego gniewu. Bywają
przez to często niesprawiedliwe i poniżające dziecko (M. Pecyna, 1998).
Karzące zachowania to najczęściej krytyka dziecka, ograniczanie jego praw przez
system nakazów i zakazów, wpajanie dziecku poczucia winy, ignorowanie go,
dystansowanie się, odbieranie miłości oraz dość powszechnie stosowane kary
fizyczne. A. Piekarska zalicza kary do zachowań polegających na zastosowaniu przemocy.
I. Pospiszyl (1993, s. 14) przemocą nazywa wszystkie nieprzypadkowe
akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także
psychicznej szkody osoby, akty wykraczające poza zasady wzajemnych relacji.
Znaczna część aktów przemocy dokonywana jest pod "płaszczykiem" stosowanych
przez rodziców metod wychowawczych. Z badań A. Piekarskiej wynika, że "(..) surowe
metody karania takie jak bicie pasem lub innym przedmiotem, a także coś, co rodzice
określają jako porządne lanie stosuje ponad 40% rodziców - 3-5% często" (I. Pospiszyl, [ Pobierz całość w formacie PDF ]