[ Pobierz całość w formacie PDF ]

nie. Ponadto pan Palkle doniósł mi, że wreszcie spowo-
dował odesłanie licznej załogi statków cesarskich, która
wraz z przemocą zabranymi statkami, załadowanymi ży-
wnością, przez kilka tygodni przetrzymywano w Warsza-
wie. Ułatwił mu to zadanie w dużym stopniu wpływo-
wy hrabia Ignacy Potocki, do którego uzyskał dojście
jeszcze przed moim wyjazdem.
Wszystko to potwierdza mój pogląd o zdolnościach
i umiejętności zręcznego postępowania pana Palklego.
Natomiast co do aktualnego stanu spraw polskich, to
ani pan Palkle, ani pozostawiony w Warszawie mój se-
kretarz, pan Suensberger, nie odważą się w swej kores-
pondencji poruszać nawet drobnych spraw, gdyż od pe-
wnego czasu każdy list  tak w Warszawie, jak i na
terenach Prus  bywa otwierany i przeglądany, a za-
wierające choćby ogólne wnioski o aktualnych wyda-
rzeniach są konfiskowane. Słabo są również poinformo-
wani przebywający tutaj bojaz
liwi i ostrożni Polacy, któ-
rzy z utęsknieniem wyczekują jakiegoś decydującego
rozstrzygnięcia, jakie ma nastąpić w sprawie ich ojczyz-
ny. Może to być  zgodnie z ich rachubami  szybki
i ostateczny rozbiór Polski.
Załączony do mego pisma list generała rosyjskiego,
Chruszczowa, który pozostawił w Warszawie małżonkę
i dzieci  od trzech miesięcy przetrzymywanych w cha-
rakterze zakładników  i udzielona nań odpowiedz
Naj-
wyższego Naczelnika, Kościuszki, w której występują
charakterystyczne i znamienne zwroty jakobińskie2,
jest jedyną informacją, jaką mogę przekazać Waszej Ek-
scelencji.
Polecam się uniżenie Wysokim A
askom i pozostaję
z wyrazami głębokiego szacunku.
A. Zmiana polecenia w sprawie przewiezienia cesar-
skiego archiwum z Warszawy do Gdańska, skoro nie
zostało to jeszcze dokonane przed poddaniem się miasta.
Starania pana Palklego, dzięki którym nastąpiło odesła-
nie galicyjskiej załogi statków z Warszawy. Brak wszel-
kich informacji z Warszawy w związku z obecnymi u-
trudnieniami, jakie napotyka komunikacja pocztowa.
Załącznik zawiera osobliwą wymianę listów pomiędzy
rosyjskim generałem, Chruszczowem, i polskim Najwyż-
szym Naczelnikiem, Kościuszką.
PRZYPIS
1
List ten przytacza Henryk Mościcki w pracy Pisma Tadeusza
Kościuszki, Warszawa 1947, s. 135 136: List generała Aleksieja
Chruszczowa do Najwyższego Naczelnika i odpowiedz
Kościu-
szki na ten list z 19 lipca 1794 r.
Nr 1123
Karlsbad, 28 sierpnia 1794 r.
A. Ponieważ do 9 bieżącego miesiąca  do dnia, w
którym otrzymałem z Warszawy list  nie nastąpił
jeszcze główny atak wojsk pruskich i rosyjskich na sto-
jącą poza obrębem miasta armią kościuszkowską, uwa-
żam za swój obowiązek bezzwłocznie przekazać załączo-
ną do tego listu korespondencję wzywającą do poddania
się i zawarcia porozumienia pomiędzy Królem pruskim
a polskim oraz generałem Schwerinem a komendantem
Warszawy, generałem Orłowskim, gdyby wiadomości
o tych wydarzeniach nie dotarły jeszcze do Wiednia.
Spodziewając się zakończenia w ciągu 10 dni kuracji
leczniczej, zamierzam około 7 września rozpocząć pod-
róż powrotną przez Pragę do Wiednia, aby otrzymać od
Waszej Ekscelencji łaskawe polecenia dotyczące mych
losów i mej przyszłej funkcji.
Polecam się uniżenie Wysokim A
askom i pozostaję
z głębokim szacunkiem.
A. Informacja o otrzymanej z Warszawy koresponden-
cji, która dotyczy wezwania ze strony Prus do poddania
się tego miasta. Moja zamierzona podróż z Karlsbadu
do Wiednia.
Nr 1124
Karlsbad, 3 września 1794 r.
A. Z listów z dnia 13 sierpnia, które przyszły z War-
szawy od pana Palklego i mojego sekretarza, pana Spens-
bergera, wynika, że w tym czasie oczekiwano tam po-
ważnych i groz
nych w skutkach wydarzeń. Prawdopo-
dobnie obaj chcieli dać do zrozumienia, że dojdzie nie-
bawem do rozstrzygającej bitwy lub do bombardowania
miasta. Dokładniej nie odważył się żaden z nich
wypowiedzieć. 1 Również o śmierci księcia prymasa Po-
niatowskiego , która nastąpiła 12 sierpnia, w trzy dni
po ataku apopleksji, znalazła się tylko krótka wzmian-
ka. Ponieważ nagły zgon prymasa, który posiadał wyjąt-
kowo silny charakter w przeciwieństwie do swego bra-
ta i który wprawdzie niejawnie, ale skrycie był zdecy-
dowanym przeciwnikiem obecnego systemu rewolucyj-
nego w Polsce, jest wydarzeniem dużej wagi, dlatego też
uznałem za wskazane przekazanie o tym informacji Wa-
szej Ekscelencji, gdyż może ona posiadać jakąś wartość,
o ile dotychczas nie nadeszła z innych z
ródeł.
B. Według innych danych, jakie otrzymali wczoraj
przebywający tu Polacy, w Wielkopolsce  pozostają-
cej od roku we władaniu pruskim  a zwłaszcza w wo-
jewództwie kaliskim, miało dojść do wybuchu powsta-
nia, na czele którego stanął szlachcic nazwiskiem Skó-
rzewski 2.
Istnieją również obawy, że w okolicy Wrocławia doj-
dzie do podobnej akcji, a nawet ma nastąpić tam wkro-
czenie Polaków.
Mój wyjazd stąd został ustalony na dzień 8 bieżące-
go miesiąca. Spodziewam się, że w połowie września bę-
dę mógł osobiście złożyć Waszej Ekscelencji wyrazy me-
go bezgranicznego szacunku, z którym pozostaję, pole-
cając się uniżenie Wysokim A
askom.
A. Wiadomości z Warszawy o śmierci księcia pryma-
sa.
B. Pogłoski o powstaniu w Wielkopolsce.
PRZYPISY
1
Michał Jerzy Poniatowski (1736 1794)  brat króla, biskup
płocki, prezes Komisji Edukacji Narodowej. Od 1784 r. prymas
Polski. Zwolennik orientacji prorosyjskiej. Podczas insurekcji
warszawskiej przechwycono jego list do króla pruskiego. Za-
grożony aresztowaniem za zdradę  prawdopodobnie popełnił sa-
mobójstwo.
2
Por. Jan Wąsicki, Powstanie kościuszkowskie w Wielkopolsce,
Poznań 1957. [ Pobierz całość w formacie PDF ]